Müslümanlar için Ramazan ayı, sadece oruç tutma ayı değildir. Bedenen ve ruhen arınma ayıdır aynı zamanda. Ve Ramazan, Müslümanlar için “Kur’an ayı”dır aynı zamanda.
Ramazan ayı ile birlikte oruç tutulan bütün evlerde mutlaka kuran okunur okumayı bilmeyenler dahi yayın araçlarından televizyon, radyo veya internet üzerinden Kur’an-ı Kerim dinlerler. Özellikle Türkiye’de, oruç tutulan bütün evlerde istisnasız Kur’an-ı Kerim okunur.
Türkiye’de oruç tutan ve zamanı olan milyonlarca insan her yıl Ramazan ayında aynı zamanda Kur’an-ı Kerim’i hatmederler. Türklerde bir gelenek haline dönüşen “mukabele” mahalle mescit ve camilerinde okunur. Kadınlar da genelde komşu günü şeklinde toplanarak her gün bir evde Kur’an mukabelesi yaparlar.
Mukabelenin kelime anlamı nedir?
Mukabele kelimesi sözlükte “karşılama, karşılık verme” anlamında kullanılmaktadır. Yani bir kişiye bir söze karşılık vermek anlamındadır. İslam literatüründe de, bir şahsın yüksek sesle Kur’an-ı Kerim’i ezberden veya kitaptan okumasından sonra onu dinleyen şahısların onu sessiz şekilde takip edip okuduğunu kısık sesle tekrar etmesine Mukabele denir. Karşılıklı okuma, yani birbirinin tekrarını yapma, karşılıklı Kur’an-ı Kerim’i hatmetme çalışmasına da mukabele denir.
Arapça kökenli olan mukabele kelimesi, iy anlamda” karşılık verme” olarak tarif edilir. Bu karşılık verme sözlü ve eylem şeklinde olur.
Mukabele ile hatim nasıl yapılır?
Mukabele, yani Kur’an-ı Kerim’i karşılıklı okuyarak hatim indirme eylemi, Müslümanlar için oldukça önemli bir ibadet ritüelidir. Çünkü mukabele Hazreti Muhammet aleyhisselam ile Cebrail aleyhisselamınCenabb_ı Allah tarafından Kur’an-ı Kerim Hazreti Muhammed aleyihsselama gönderildiğinde bilindiği gibi peygamber okuma yazma bilmiyordu. Ve ona okumayı dört büyük melekten biri olan Cebrail aleyhisselam öğrettiği biliniyor. Önce Cebrail aleyhisselam ayetleri telaffuz ediyor, akabinde peygamber efendimiz onu tekrarlardı. Ve bu tekrarlama Arapça’da mukabele olarak adlandırılıyor.
Mukabele nasıl ortaya çıktı?
Kur’an-ı Kerim, Hazreti Ebubekir’in hilafet döneminde toplanarak kitap haline getirilmiştir. Ondan önce Kur’an ayet ve sureleri dağınık olarak deriler ve yapraklar yüzeyinde yazılı olarak bulunuyordu. Ve hazreti Ebubekir, Peygamber efendimizin vefatından önceki son Ramazan ayında okuduğu şekliyle Kur’an-ı Kerim’i bugünkü haliyle toplayıp kitap haline getirdi. Ve Kur’an-ı Kerim’in rahat okunup okumanın sağlıklı bir şekilde takip edilebilmesi için 20’şer sayfalık cüzlere ayırdı. Ve Tevafuken Kur’an 30 cüz haline geldi. Böylece Ramazan ayında her güne bir cüz denk gelecek şekilde Müslümanlar Kur’an-ı Kerim’i mukabele usulüyle hatmetmeye çalışıyorlar.
Mukabele İle Hatim Yapılır mı?
Ramazan mukabeleleri ile ilgili bir çok soru soruluyor. Özellikle “radyo, televizyon veya mahalle camisinin hoparlöründen okunan Kur’an’ı mukabele ile okumak caiz midir ve bu şekilde hatim indirmek mümkün müdür” sorusu her ramazanda sorulur. Bu sorunun cevabı kısaca “evet”tir. Çünkü hatimi indiren kişi, okunan ayetleri aynen tekrar etmektedir. O yüzden bu şekilde hatim indirmede bir sorun, bir beis yoktur. Hatta mukabeleyi eksiksiz dinlemek bile hatim sevabı ile denk sevapla Allah tarafından ödüllendirilir.
Mukabele geleneği, İslam dünyasında Osmanlı’nın güçlenip yayılması ile birlikte en yayılan ve her Ramazanda eksiksiz yerine getirilen dini ritüellerden biri haline geldiği bilinmektedir.