Türkiye’nin en önemli projelerinden olan Marmaray, Osmanlı’da kimin projesi olduğunu merak eden birçok kişi olabilir. Cumhuriyet’in 90. yılında açılan ve ülkemiz dışında, dünyanın da en önemli projelerinden biri olan Marmaray 1987 yılında ana hatlarıyla belirmeye başlamıştır.
29 Ekim 2013 yılında hizmete giren Marmaray fikri, ünlü ressam Leonardo Da Vinci tarafından ortaya atılmıştır. Ancak Sultan II. Bayezid, Leonardo Vinci’nin köprü planlarında bulduğu hatalar yüzünden, çalışmalara başlanmamıştır.
MARMARAY PROJESİ OSMANLI
İlk tüp geçit projesi 1500lü yıllarda II. Beyazıt tarafından ortaya atıldı. Haliç ve Boğaz’ın geçilmesi için birçok proje hazırlanmış bu projelerden ilki 1500’lü yıllarda ortaya atılmıştır.
Sultan Abdülhamid tarafından 1875 yılında Fransız mühendis Eugene Hendi Gavand tarafından bir başka proje hazırlanmıştır. Marmaray projesi II. Abdülhamid Han zamanında Tünel-i Bahri (tüp geçit) projesiyle 1902 yılında başlamıştır.
MARMARAY PROJESİ KİME AİT?
Tüp Geçit projesi aslında Kanuni Sultan Süleyman, Sultan Abdülmecit ve Sultan Abdülhamit’in rüyasıydı. Ancak hayata geçirmek ise, Sultan Abdülhamid’in bütçe sıkıntısı yaşamasından dolayı yapılamamıştı.
Ancak Abdülhamid, Boğaz’ın birleştirilmesi hayalini hiçbir zaman rafa kaldırmamış, Amerikalı üç mühendis Frederic E. Storm, Frank T. Lindman ve John A. Hiliker ile projeyi yapmak için anlaşma sağlamaya çalışmıştır.
Projeye göre;
- Boğaz’ın altından viyadükle bir tünel açılacak,
- Tünel Sarayburnu ve Üsküdar’a bağlanacak,
- Abdülhamid’in 1909 yılında tahttan indirilmesi ve mali açıdan çok yüklü miktarlara ulaşılması yüzünden, proje hiç başlatılamadı.
- Sultan Abdülmecid’in 1860 yılında Fransız mühendis Preault’a çizdirdiği tüp geçit projesinde;
- Boğaz’ın altına 16 ayak üstünde tüp geçit oluşturulacak.
- Tren Sirkeci’den giriş yapacak ve Üsküdar’dan karaya çıkması planlanmıştı.
- Tüp geçitte; lokomotif, ikisi de yolcu vagonu olmak üzere üç araç bulunacaktı.
- Ancak yine maliyetin yüksek olmasının yanında güvenliğin de düşük olması sebebiyle, proje yine rafa kaldırıldı.
MARMARAY PROJESİ NE ZAMAN BAŞLADI?
Boğaz Köprüsü’nün yıllardır bitmeyen çilesi, 1980’li yıllarda asırlık projelerin yeniden gün yüzüne çıkmasına neden oldu. Marmaray Osmanlı’da Abdülhamid ile başlayan macera, 1985-1987 yılları arasında Turgut Özal ile yeniden alevlenmeye başladı.
Turgut Özal, 1987 yılında ilk ciddi adım olarak kapsamı geniş fizibilite çalışmaları yaptırmış ve asırlık projenin ana hatları ortaya çıkarılmıştı. Bülent Ecevit döneminde, projenin toplu taşıma kısmı da belirmeye başladı. Ancak 1999 yılında meydana gelen Marmara Depremi, bu hayalin yine rafa kalkmasına neden oldu.
Bülent Ecevit tarafından 1999 yılında imzalanan anlaşma ile, toplu taşımayla ilgili kısmının finansmanı çözüldü ve 2004 yılında fizibilite çalışmalarına yeniden başlandı.
MARMARAY'I KİM AÇTI?
2binli yıllara gelindiği Asya ve Avrupa kıtalarının birleşerek, rahat yolculuk yapılmasını sağlayan Marmaray projesi, dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından açılmıştır.
1987 yılında ana hatlar ortaya çıkmış, detaylı bir çalışma sonrasında 1998 yılında tamamlanan fizibilite çalışmaları sonrasında Marmaray için ilk kazma 2004 yılında vurulmuştur.
Marmaray Osmanlı’da kimin projesi olarak başlayan ve günümüze kadar gelen proje, Türk-Japon iş birliği ile gerçekleştirilmiştir. Marmaray 60.46 metre derinliğe sahip raylı bir sistemdir.