Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Milli Uzay Programının tanıtımında andığı ilk Müslüman astronom Fergani merak edilmeye başlandı. Fergani kimdir? İlk Müslüman astronom kimdir?
FERGANİ KİMDİR?
Ebu el-Abbas Ahmed bin Muhammed bin Kesir el-Fergani Batı'da Alfraganus olarak da bilinen Türk, Müslüman astronom ve 9. Yüzyıl'da yetişmiş en ünlü astronomlardan biridir. Ay'daki 'Alfraganus' kraterinin ismi O'na ithafen verilmiştir.
Hayatı hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Fergana’da doğduğu tahmin edilmektedir. Klasik kaynaklar isim zincirini farklı biçimlerde vermiştir. Meselâ İbnü’n-Nedîm sadece Muhammed b. Kesîr (el-Fihrist, s. 389), İbn Ebû Usaybia da Ahmed b. Kesîr (ʿUyûnü’l-enbâʾ, s. 287) derken İbnü’l-Kıftî, Ahmed b. Muhammed b. Kesîr ve Muhammed b. Kesîr şeklinde baba ile oğul olmak üzere iki ayrı kişiden söz eder (İḫbârü’l-ʿulemâʾ, s. 56, 188). Batı’da ise Alfraganus diye biliniyor.
Halife Me’mûn, Mu‘tasım-Billâh, Vâsiḳ-Billâh ve Mütevekkil-Alellah dönemlerinde devrin önde gelen astronom ve matematikçileri arasında yer alan Fergānî’nin devlet hizmetinde mühendis olarak da çalıştığı bilinmektedir. Nitekim Halife Mütevekkil’in emriyle Fustat’ta (eski Kahire) Nil’in su seviyesini tesbit için inşa edilen el-Mikyâsü’l-cedîd’in (el-Mikyâsü’l-kebîr) yapımı onun sorumluluğuna verilmiştir. İbn Hallikân bu olaydan söz ederken adını Ahmed b. Muhammed el-Karsânî şeklinde verir (Vefeyât, III, 112). 'Fergāni' kelimesi bu metinde hiç şüphesiz ki bir istinsah hatası sonucu 'Karsâni' haline dönüşmüştür.