Hıdırellez nedir? Hıdırellez tarihi nedir, nasıl ortaya çıkmıştır? Hıdırellez ritüelleri nelerdir?

Yazın gelişinin habercisi olan bahar mevsiminde kutlanan bir bayram olan Hıdırellez 6 mayıs tarihinde her yıl kutlanmaktadır. Bir Türk geleneği olan Hıdırellez başka toplumlar tarafından da ilgi ile karşılanmaktadır.

Hıdırellez nedir?

6 Mayıs - 8 Kasım arasındaki döneme "Hızır Günleri" adı verilen yaz, 8 Kasım - 6 Mayıs arasındaki döneme ise "Kasım Günleri" adı verilen kış denirdi. Bu nedenle 6 Mayıs kış bitimi ve yaz başlangıcı olarak bayram niteliğinde kutlanmaktadır ve bu gelenek uzun yıllar devam edecek gibi görünmektedir. Hıdırellez gününde Hızır (el-Khadir) ve İlyas (İlyas) peygamberlerinin yeryüzünde karşılaştıkları inancı hakimdir. Hıdırellez , Gregoryen takvimi için 6 Mayıs'a ve Jülyen takvimi için 23 Nisan'a (Aziz George Günü) denk gelmektedir.

Hıdırellez tarihi

Eski Türkler geçim kaynağı hayvancılık ve tarım olduğu için bahar mevsimi ve yaz mevsimi büyük önem taşımaktaydı. Bu yüzden de bu mevsimlerin gelişi için yapılan bir çok ritüel vardı. Batıdan önce bu gelenekler Orta Asya Türklerinde mevcuttu. Türklerin göçebelik kültürü ile Türkiye'ye gelmesinin ardından daha öncesinde burada yaşayan Hristiyan geleneklerinden de etkilenmeler olmuştur. Bu geleneklerden birisi ise Hızır kültüyle harmanlanan Aziz George kültüdür.

Hıdırellez geleneği ise gül fidanına dilekler tutularak bunların bağlanması veya bu dileklerin kağıt üzerine çizilerek toprağa gömülmesi olarak nitelendirilebilir. Türklerin İslamiyeti kabul edişnin ardından gelenek Hızır kültü ile bütünleşmiştir.

Bir inanış ekseninde Hızır ölümsüzlüğe kavuşmuş ve bunu bir hayat suyu içerek yapmıştır. İlkbahar döneminde dünyayı dolaşmakta ve yardıma ihtiyacı olan insanların yardımına koşmaktadır. Yeni bir yaşam dönemini de nitelendiren bahar döneminde ise insanlar hayatları için isteklerini bu yüzden belirtilen şekilde dilek dileyerek gerçekleştirmek istemektedir. Baharın gelişi ise cemreler ile beraber olmaktadır.

Hızır'a dair inançlar

-Hızır zorda kalanların yardımına koşar ve insanların isteklerini yerine getirir. -İyi niyetli, iyiliksever insanlara her zaman yardım etmektedir

-Durduğu yere bolluk ve zenginlik getirdiği bilinir.

-Dertlilere çare, hastalara sıhhat getirmektedir

-Bitkilerin büyümesine, hayvanların üremesine ve insanların güçlenmesine yardımcı olur. Baharın gelişi ile aynı güce sahip olduğu düşünülür.

-İnsanların servetini iyileştirmeye yardımcı olmaktadır.

-O, iyi alâmetlerin ve iyi talihin sembolü olarak tabir edilir.

-Tanrı'nın verdiği mucizeler ile beraber bunları gerçekleştirme gücü verilmiş olan kişidir.

Hıdırellez için yapılan ritüeller

Bugünde insanalar Hızır'ın evleri ziyaret edeceğini düşündükleri için evlerini baştan aşağı temizlerler. Bununla beraber kendilerine de yeni giysi ve ayakkabı alırlar. Bugün içinde dilenen dileklerin gerçek olması için sadaka verilir ve oruç tutulur, hayvanlar kurban edilir. Kutlamalar ise genelde yeşil alanlar ve ağaçlık alanlarda yapılmaktadır. Taze bahar bitkileri, kuzu eti veya kuzu ciğeri yemek bir adet olarak bugüne kadar gelmiştir. Bahar ayının ilk kuzusunu yemek insanlara sağlık getirir inancı varlığını sürdürmektedir.

Bunların yanı sıra baharın getirdiği hayatın işareti olan çiçekler ve bitkilerin toplanması, kaynatılıp içilmesi yine sağlığa iyi geldiği inancı ile sürmektedir. Bunlardan elde edinilen suyun kırk gün boyunca yıkanan kişiyi gençleştireceğine dair inanç vardır.

Hıdırellez de ateşten atlama geleneği

Bu gecede bereketlerden faydalanmak amacı ile etkinlikler düzenlenmektedir. Kiler, yemek kapları ve cüzdanlar bereket için açık bırakılır. Bunun yanı sıra kişinin istediği şeylerin minik maketlerini yapması Hızır'ın bunları elde etmesi için o kişiye yardımcı olması anlamına gelir. Dilek ve dualar aynı zaman da para isteyenler için para, gül ağacının dalına bağlanır. Günahlardan arınmak için ise ateş üzerinden atlama etkinliği düzenlenir. . Hıdırellez arifesinde ateşin üzerinden atlamak, tahtayı temizlemenin yanı sıra hastalıklara ve “kem gözlere" şifa olacağına dair bir inanç vardır.

Düzenlenen törenler

Bu dönemde yapılan törenlerde insanların şanslarını artırmak için yaptığı birçok şey vardır. Hıdrellez'den önceki gece, şanslarını artırmak isteyen genç kızlar yeşil bir yerde veya su kenarında toplanır. Yüzük, küpe, bilezik gibi eşyalarından bir kısmını bir çömlek kavanoza koyarlar ve kavanozun ağzını ince tülbent ile kapatırlar. Sonra kavanozu bir gül ağacının dibine koyarlar. Sabah erkenden kavanoza yaklaşıp sütlü kahve içerler, huzur ve dileklerinin gerçekleşmesi için dua ederler. Bunların ardından ise kavanozu açarlar ve koydukları eşyaları kavanozdan çıkarırken ayetler ve bunların yanında şiirler okurlar. Bu uygulamalar yöreden yöreye farklılık göstermektedir.

Hıdırellez baharın gelişinin habercisi olmasından dolayı da oldukça eğlenceli bir etkinliktir. Müzik eşliğinde danslar yapılır ve geç saatlere dek hazırlanan eğlencelere devam edilir, ateş atlama ritüeli de bunlardan birisidir.