İşçi ve işveren arasındaki sorunlar en çok fazla mesai ücretlerinden kaynaklanıyor. Fazla mesai ücreti konusu mahkemelere kadar taşınıyor. Haftalık 45 saatin üstünde onayı olmadan çalışan çok sayıda işçi var. Bu yüzden fazla mesai ücretinin nasıl alındığı çok araştırılan konulardan biri.
NASIL KANITLANIR?
Fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları kanıt olarak sunulabilir. Fazla çalışmanın bu tür yazılı belgelerle kanıtlanamaması halinde tanık gösterilebilir.
NEDİR?
Kanunda belirtilen haftalık çalışma süresinin üzerine çıkıldığında bu fazla mesai ya da diğer ismiyle fazla çalışma olarak adlandırılır. İş Kanunu’na göre belirlenen haftalık çalışma saati normal mesai, sınırı aşan her saat ise fazla mesai olarak adlandırılır.
Haftalık olağan çalışma süresi İş Kanunu kapsamında 45 saattir. Yani haftalık olarak 45 saatin aşılması fazla mesai anlamına gelir. Fakat bazı iş yerlerinde çalışma süresi 45 saatin altında olabilir, o zaman fazla çalışılsa dahi 45 saati geçmeyeceği için kanunen “fazla mesai” sayılmaz.
İş Kanunu tarafından haftalık olarak 45 saatin üzerinde her mesai, fazla mesai olarak değerlendirilmekle beraber, işçi günlük olarak 11 saatin üzerinde çalıştırılamaz. Fazla mesai olarak sayılsa da çalışma saatlerine sınır getirilmiştir. Yani günlük olarak 11 saatin üzerinde işçi çalıştırmak yasaktır.
18 yaşından küçüklere, sağlık durumu elverişli olmayanlara, yeni doğum yapmış annelere, çocuk emziren annelere ve hamilelere fazla mesai yaptırmak yasaktır. Ayrıca fazla mesai ücreti yerine çalışanlar izin isteyebilir. Fazladan çalışan her saat için çalışan 1 saat 30 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. Çalışan, bu serbest zamanı 6 ay içinde, çalışma süreleri içinde kullanabilir. Bu serbest zaman için maaştan kesinti yapılamaz. İşten ayrılma durumunda fazladan mesai ücreti kıdemli tazminata eklenmez.
ÜCRETİ NE KADAR?
Devlet memurlarının 2 lira 40 kuruş olan saat başı fazla mesai ücreti, yeni yılda yüzde 12,5 artacak. Özel kalem personeliyle makam şoförleri ise saat başına 2,85 lira fazla mesai alacak.
RESMİ TATİLLERDE FAZLA MESAİ ÜCRETİ ALINIR MI?
Normal şartlarda resmi tatil olarak ilan edilen günlerde tüm çalışanlar izinlidir. Ancak işçiden onay alındı ise çalıştırılabilir. İş Kanunu’na göre milli bayramlar, dini bayramlar, yılbaşı ve diğer özel günler resmi tatil olarak sınıflandırır. Bu günlerde çalışan işçiler kaç saat çalıştığına bakılmaksızın 1 günlük ücret alırlar.
Fazla mesai ücreti alınabilecek resmi tatiller şunlardır;
-1 Ocak Yılbaşı
-23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı
-1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü
-19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı
-15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik Günü
-30 Ağustos Zafer Bayramı
-28 Ekim öğleden sonra ve 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı
-Arife günü ile birlikte 3,5 gün Kurban Bayramı
-Arife günü ile birlikte 3,5 gün Ramazan Bayramı
ZAMAN AŞIMI OLUR MU?
Kanuna göre işçinin alacağı her ücret için 5 yıllık zaman aşımı süresi uygulanıyor. Yani fazladan mesai ücreti için dava açacak işçi, sadece son 5 yıla ait fazla mesailerin ödenmesini talep edebilir. Bu davayı açmak için işçinin fazladan mesai yaptığının da kanıtlanması gerekir.
Bazı işyerlerinde iş sözleşmesi imzalanırken, günlük fazla mesai parasının ücrete dahil olduğuna dair hüküm yer alabiliyor. İşçi, bu sözleşmeyi imzalamışsa ekstra olarak fazla mesai ücreti talep edemez. Bunun haricinde işçi; işyeri yazışmalarını, işe giriş çıkışını gösteren belgeler gibi her belgeyi fazladan çalıştığına dair kanıt olarak sunabilir. İşçi, beraber çalıştığı kişileri de tanık olarak gösterebilir.