Her ne kadar bir Türk sanatı olarak bilinse de ebru sanatının kökeni Hindistan'a kadar dayanmaktadır. Türklerin elinde yücelen ve artık bir Türk sanatı haline gelen, suyun ve boyanın yarattığı müthiş ahengin temsili olan ebru, Türkiye'de en çok rağbet gören sanatlardan biridir.
TARİHİ
Ebrunun direkt olarak doğu ülkelerine ait olduğu net bir şekilde kabul görmüş durumdadır. İran kaynakları, ebrunun çıkışını Hindistan olarak yazar. Bazı kaynaklar çıkış yerini Türkistan, bazılarıysa İran olarak tahmin eder. Avrupa'ya ebru Türk Kağıdı olarak tanıtılır. Dünyada hala ebru sanatı Türk sanatı olarak bilinmektedir. 10. yüzyılda Çin'de desenli ve mürekkep taşlı bir çalışma kaydedilir. Çin'de ve Japonya'da 12. yüzyıldan beri yapılan bu çalışmalar, ebruya kaynak olur. Çağatay Türkçesiyle ebre adını alan bu stil, Türkmenistan'da ebri adını alır. 16. yüzyılda İpekyolu'nu takiben İran'a geçişinde ebri adı verilen bu sanat, Osmanlı İmparatorluğu'na ulaşır. İsmi dilden dile ebruya döner. Ebru kelimesi Farsçada kaş anlamına gelmektedir. 1500lü yılların ortasında Mir Muhammed Tahir tarafından Hindistan'da yapıldığı rivayet edilmektedir. Buradan İran'a ve imparatorluk başkenti İstanbul'a kadar gider. Belgelenen en eski ebru eser 16. yüzyıla aittir.
EN ESKİ TÜRK EBRU ÖRNEĞİ
Ebrunun Türkçe olarak yapılmış en eski eseri, 1615 sonrasında yapılan Tertib-i Risale-i Ebri adlı kitapçıktır. En eski ebru ise 1554 tarihli bir ebrudur. Bu da Gürcistan'da bulunur.
OSMANLI'DA EBRU SANATI
16. yüzyılın ortalarında İstanbul'a kadar gelen ebru sanatı, en üst seviyesini burada yaşar. İstanbul'a gelen Avrupalı seyyahlar, ebru kağıtlarını ülkelerine götürür. Bu eserler Türk mermer kağıdı ve Türk kağıdı olarak tanımlanır. Kendi ülkelerinde de yapmaya başlarlar. Sanat, buralarda değişim geçirir. İngiltere ve Amerika'ya kadar yayılan bu eser, çağdaş sanat akımlarında da kendine yer bulur.
ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Ebrunun 600 yıldan uzun süredir varlığını sürdürmektedir. Ebru çeşitleri arasında Hatip ebrusu, taraklı ebru, şal ebrusu, helezonik yuvarlaklar içeren bülbül yuvası ebru, gelgit ebru, battal ebru yer almaktadır.
MALZEMELERİ
Kullanılan ebru malzemeleri büyük öneme sahiptir. Bu malzemeleri arasında kağıt, su, toprak boya, öd, at kılı, gül dalı, tekne yer alır.
EBRU SANATI NASIL YAPILIR?
Tekne içi kitreli su ile doldurulur ve uygun kıvam elde edilir. Kitre ve su miktarları farklı kaynak ve ustalara göre değişir. 2 çorba kaşığı kitre içerisine 2 litre su eklenir. Elde edilen karışım 2 gün bekletilir, daha sonra tülbent ile süzülür. Elde edilen karışım saklanabilir. Boya, toprak boya ile oluşturulur. Öd eklenir. 1 aya yakın bekletilir. Kitreli su tekneye boşaltılır. Su üzerine boya yapılır, kağıt tekne üzerine örtülür. Tek seferde çekilip kurumaya bırakılır.