Dolar geçtiğimiz gün 18 TL’ye kadar yükselmişti ve vatandaşlar “dolar nasıl düşer?”, “doları düşürme yolları” adlı soruları sorup duruyor. Uzun bir süredir dolar kuru yükseliyordu. Dün yapılan açıklamalarla birlikte dolar kurunda net bir düşüş yaşandı. Peki, dolar nasıl yükselir? Market fiyatları neden artıyor? Market fiyatları ne zaman düşecek?
DOLAR NEDEN DÜŞÜYOR?
Cumhurbaşkanlığı Külliyesinde Recep Tayyip Erdoğan, yeni finans planını açıkladı. Buna göre TL'yi özendirme paketi belirlendi. Erdoğan, "Tasarruflarını değerlendirirken kurdaki yükselişten kaynaklanan kaygılarını gidermek isteyen vatandaşlarımıza yeni bir finansal alternatif sunuyoruz. Bu yeni araç şöyle işleyecektir; insanlarımızın bankadaki TL varlığını, mevduat kazancı kur artışından yüksekse bu getiriyi elde edecek. Kur getirisi mevduat kazancının üstünde ise aradaki fark doğrudan vatandaşımıza ödenecek bu kazanç stopaj vergisinden muaf tutulacak." açıklamalarında bulundu. Bu sayede ani bir düşüş yaşandı ve dolar 18'den 12'ye düştü.
Bazı ekonomistlerse düşüşün suni olduğunu düşünüyor. Mevduatın yüzde 66'sı dolarken çok az kişinin TL'ye geçeceğini ön görüyorlar. Eksik faiz ve enflasyonun yüzde 30lara dayanması sonucu bu sistemin kısa süre anca işleyebileceği düşünülüyor. Döviz etkisine sahip enstrümanlar kullanılması, yüksek enflasyonun nedeni olabilir. Bu da TL'nin değersizleşmesi ve 6 sıfırın yeniden getirilmesi anlamına gelebilir.
DOLAR NEDEN YÜKSELİYORDU?
Doların tek bir değişkeni bulunmamaktadır. Türkiye içindeki ekonomi önemli olduğu gibi küresel ekonomi de bir o kadar önemlidir. Pandemi döneminde Türkiye ekonomisi carı açık vermemek için faizleri yükseltmeme, cari açığı azaltmak için >Merkez Bankası faizleri indirme kararını alıyor. Bir süredir bu politika devam ediyor ve dolar bu sebepten ötürü yükseliyor. Cari açığın önemini sürekli vurgulayan hükümet, doların gidişatını normal buluyor. Marketlerdeki bu fiyat pahalılığı ve akaryakıtta ÖTV’nin sıfırlanması, insanların doların düşmesini istemeye itiyor.
KALICI DÜŞÜŞ İÇİN TEMEL İSTEK: İSTİKRAR
Şimdilik doların 12'ye kadar düşmesi, durumun iyiye gideceğini gösterse de her şey bu kadar basit değil. Uzmanlar ve sektör temsilciler, düşüş ani olmasını istemiyor. Ani düşen döviz kurunun volatilite temelli olmasını olumsuz buluyor. Temsilciler, döviz kurunun istikrara sahip olmasını istiyor. Bir gün 8, diğer gün 10 olacak kur yerine 11 olacak kuru, öngörülebilirliği kabul ediyor.
DOLAR NASIL DÜŞER?
Dolar faizleri yükselterek ve korumacı politika uygulayarak düşer. Bazı ekonomi uzmanları şu an devalüasyonun olduğunu söylüyor. Dolar, Tansu Çiller zamanında da cari açık kapatılması için yükseltilmiş ve ekonomik kriz baş göstermişti. Tansu Çiller zamanından beri en büyük dolar kaybı bu ay içerisinde gerçekleşmiş oldu. Türk lirasını koruyucu önlemler alarak dolar düşebilir lakin bu sefer de cari açık olur.
Aynı zamanda bir diğer husus maaşların artmasıdır. Maaşların artması, beyin göçünü azaltır. Doktorların önemli bir kısmı Almanya’ya daha iyi bir maaş için gidiyor. Bunu önlemek için doktor ve diğer dolar kuruna yenik düşmüş mesleklerin maaşlarını arttırmakta geçiyor. Beyin göçü, belli bir şekilde diplomalı ve zeki insanların Türkiye’ye güvendiği anlamını çıkartır.
Teknolojiye önem vermek ve dönemin teknolojisinde öncü olmak da bu durumu düzeltebilir. Büyük firmaların fabrikalarını Türkiye’ye açması doların düşmesi ve istihdamı yükseltir. Uzun süredir büyük firmaların Türkiye’yi tercih etmemesi durumu kötüleştiriyor. Faizlerin düşmesi yatırımı arttırma anlamına gelir lakin muhalefetin sürekli erken seçim istemesi ve adalet sisteminin Avrupa tarafından kabul edilmemesi bu durumu zorlaştırıyor.
KÜRESEL EKONOMİ DOLARI ETKİLİYOR
ABD’nin faizleri arttırması, Alibaba ve diğer büyük Çin firmalarının devlet tarafından sıkıştırılması ve Pandemi sonucu tedarik krizinin yaşanması sonucu birçok ülke hem istihdam kısmında hem de dolar kurunda gerilemeler yaşadı. Araba üretim sektöründe dünyanın en önemli ülkelerinden biri olan Türkiye, çip krizi sebebiyle uzun süredir bu sektörü ilerletemiyor. Çip krizinin 2022 yılında bitmesi doları rahatlatabilir. Ham petrolün bu kadar yükselmesi sonucu Türkiye’deki akaryakıt fiyatları da artmış durumda.
DOLAR NE ZAMAN DÜŞECEK?
Doların düşmesi küresel durumlara da bağlıdır. Tedarik krizinin bitmesi sonucu ülke istihdamında rahatlamalar olacaktır. Türk lirasını koruma politikası geliştirilirse dolar düşer. Bunun sonucu olarak belli başlı sektörlerde kazanç azalabilir ama uzun sürede bu korumacılık iyi sonuç verebilir. Doların şu anlık 12,56 olan kurunun yeni ekonomi politikası sayesinde 2022'de hızlı bir düşüş yaşaması bekleniyor.
MARKET FİYATLARI NE ZAMAN DÜŞECEK?
Market fiyatlarının yükselişinde akaryakıt zamları sonrası lojistik fiyatlarının artışı, hammaddelerdeki yükseliş gibi sebepler olduğu üzere başka bir durum da söz konusudur. O da marketlerin fiyatları arttırması ve denetleme politikasının henüz Türk kültürüne yerleşmemesi. Hükümetin şu an denetim yapması, bu market fiyatlarının rahatlaması anlamına gelecek. Marketler hükümet el atmadan rahatlama ihtimali bulunmuyor.