Çin Tayvan Sorunu Nedir?
Ukrayna Rusya savaşı bir yana, Pasifik'te sular ısınıyor ve Çin'in Tayvan'ı işgali günden güne muhtemel hale geliyor. Peki, Çin Tayvan savaşı çıkacak mı? Gerginlik ne zaman başladı?
Ukrayna ile Rusya arasında savaşın Yılbaşından sonra çıkma ihtimali söz konusuyken dünyada savaş bitmiyor. Birçok insanda umutsuzluk ve kaygı hislerini uyandıran Ukrayna’nın işgali ihtimali, bir zinciri direkt olarak etkileyebilir. Bu zincirin başındaysa Amerika ve Batı medeniyetiyle Çin’i karşı karşıya getiren ada ülkesi Tayvan bulunuyor. Uzun süredir barış içinde yaşayan Tayvan ve Çin Halk Cumhuriyeti, son bir senedir ipleri germiş durumda. Tayvan hükümeti, geçtiğimiz ay Çin’in Tayvan’ı işgalinin umursanması gereken bir konu olduğunu ve yaşanmasının muhtemel olduğunu söylemişti.
UKRAYNA'DAN SONRA SIRA ÇİN'DE Mİ?
Dünyanın gözü Ukrayna'ya çevrilmişken bir yandan da Tayvan - Çin meselesi büyüyüp duruyor. Tayvan adasındaki tansiyon giderek büyümeye başladı. Putin'in Ukrayna'yı Rusya'nın bir parçası olarak görmesi ve eski Rus lideri Lenin'in hatası yüzünden Ukrayna diye bir ülkenin kurulduğunu dile getirmesi sonucu Çin de atağa geçti. Tayvan'ın Çin'in bir parçası olduğunu, bu yüzden Tayvan'ı resmi olarak tanımadığı biliniyor. Geçen sene Tayvan sınırını ihlal edip Çin savaş gemileri ve savaş uçaklarını Tayvan sınırlarından uçurmuştu. İşte geçtiğimiz aylarda yaşanan diğer Çin - Tayvan olayları
RUSYA, TAYVAN'I ÇİN'İN BİR PARÇASI OLARAK GÖRÜYOR
Kış Olimpiyatları Çin'de başladı ve Rusya devlet başkanı Vladimir Putin de katılanlar arasındaydı. Yaptığı açıklamalarda Tayvan'ı Çin'den ayrı bir bağımsız ülke olarak değil, Çin'in bir parçası olarak gördüğünü dile getirdi. Açıklamalarında Rusya'nın tek başına bir Çin devleti planının arkasında olduğunu ve Tayvan'ın bağımsızlığının karşısında olduğunu belirtti.
ÇİN EKİMDEN BERİ EN BÜYÜK UÇAK FİLOSUNU TAYVAN'IN ÜSTÜNDE UÇURDU
Çin hava kuvvetleri 39 uçaklık filosunu Tayvan'ın savunma sınırında uçurdu. Bu, ekim ayındaki devasa uçak filosundan beri yapılan en büyük sınır ihlaliydi. Bu sınır ihlallerinin yakında bitme ihtimali gözükmüyor.
TAYVANLI ASKERLER SAVAŞ SİMÜLASYONU YAPTI
Tayvan olası bir işgale karşı hazırlanmakta. Tayvanlı askerler, Kaohsiung kentinde simüle edilmiş bir savaşta karşı karşıya geldiler. Düzenlenen savaş simülasyonunda zırhlı araçlarını sokakta konumlandırdılar. Şehir savaş simülasyonunun olmasının en temel sebebi, Çin'in şehir savaşı yapmasının kuvvetli ihtimal olmasıdır.
ÇİN TEHDİTLERDE BULUNDU
Çin'in Tayvan İşleri Ofisi sözcüsü Ma Xiaoguang, Tayvan'ın bağımsızlık istemesi üzerine "Tayvan'da bağımsızlık isteyen ayrılıkçı güçler provokasyonlarına devam ederse, güç uygularsa ve hatta herhangi bir kırmızı çizgiyi geçerse, sert önlemler almak zorunda kalacağız." açıklamalarında bulundu. Ma'ya göre Tayvan Boğazı'nın durumu gelecek yıl daha şiddetli bir hale gelecek.
ABD İLE JAPONYA'DAN TAYVAN'A YARDIM
Çin'in Tayvan'ı kutsal ve kendi bölgesi olarak kabul etmesini son zamanlarda daha çok dile getirmesi sonucuyla dünyada büyük bir anksiyete oluşmuştur. Askeri ve diplomatik baskının artmasıyla birlikte diğer dünya ülkeleri duruma dahil olmuştur. Plana göre Japonya bazı adalarını savaş durumunda Tayvan'a geçici olarak verecek. Japon silahlı birlikler Tayvan'a lojistik ve enerji desteği sağlayacak. Gelecek yılın başlarında ABD, Japonya ve Tayvan birlikte resmi bir plan yapma ihtimali çok yüksek görülüyor.
ÇİN'DEN KORKUTAN TAYVAN AÇIKLAMASI
Çin uzun zamandır Tayvan'ı kendi bölgesinde tanımlıyor. Çin Halk Cumhuriyeti'nin Dış İşleri Bakanı Wang Yi, Tayvan özgürlük için ABD'ye sığındığını, ABD ve diğer ülkelerin de Tayvan'ı Çin'in kontrolü için kullandığını söyledi. "Tayvan eninde sonunda evine dönecek olan gezgindir. Çin milleti birleşmelidir ve birleşecektir." açıklamalarında bulundu.
ORTA AMERİKA ÜLKESİ TAYVAN'I TANIMAYI BIRAKTI
Orta Amerika'nın en büyük ülkesi olan Nicaragua, Tayvan'ı tanıyan az sayıda ülkeden biriydi. Bugün gelen haberle birlikte artık Tayvan'ı değil, Çin'i tanıyor. Uzun süre dünyadaki Çinlileri temsil eden hükümetin Tayvan olduğunu tanıyan ülke, artık sadece Çin'i tanıyor. Tayvan'ı eskiden 21 ülke tanırken, 2016 seçimlerinde Tsai Ing-wen'in başa geçmesinden beri bu sayı 16'ya düşmüş durumda.
GERGİNLİK NE ZAMAN BAŞLADI?
Uzun yıllar boyunca Çin ile Tayvan arasında bir husumet olmasa da ikisi de tek Çin hükümeti olarak kendilerini tanımlıyorlardı. Sorunun derinleşmesi, Amerika Birleşik Devletleri’nin Vietnam Savaşı başarısızlığı sonrası Uzak Doğu’da yeni arayışlar içinde olması sonucu kendine Tayvan’ı bulmasıydı. Tayvan’ın ana müttefiklerinin başında gelen ABD, 79’ yılında Tayvan’a silah satması ve askeri eğitim vermesiyle niyetini belli etmiştir. 2010 yılında başkan Obama’nın Tayvan’a yüksek maliyetle askeri mühimmat satmaya niyeti olduğunu açıklaması, günümüz gerginliğinin miadı olarak kabul edilir. Çin’in ekonomik ambargo tehdidi direkt olarak bu iki devin kavgasının başlangıcıdır. Amerika, Çin Tayvan durumunun stabil ilerlemesini istemektedir.
Çin, bir ülke iki sistem mantığıyla 80lerden beri Tayvan ile aranın düzelmesini istemektedir. Hong Kong sistemini Tayvan’a sunar. Tayvan hala özgürlük arayışındadır. 2000 yılında Chen Shui-bian’ın başkan olmasıyla birlikte özgürlük kavramı tekrardan ülkenin sözlüğüne giriş yapar. 2008’de Ma Ying-jeou’nun başa geçmesiyle birlikte Çin Tayvan arası finansal açıdan anlaşmalar başlar. Tsai Ing-wen’in 2016’da başkan olmasıyla birlikte özgürlük tekrardan konuşulur.
2018 yılı bir şeylerin kırılma noktasıdır. Çin, uluslararası şirketlerin Tayvan’ı Çin olarak tanımlamasını, tanımlamazlarsa onları bloklayacağını belirtmiştir. Tayvan adasında ana karanın baskısı giderek artıp protestolar sıklaşmıştır. Hong Kong’da yürürlüğe giren ulusal güvenlik yasası Çin’in bölgedeki gücünü daha sağlama almıştır. Biden’ın başkanlığı sonrası ABD, Tayvan’a daha yaklaşmıştır. Bu durum Çin’in agresifliğini daha da yükseltir. Nisan ayında sınırda Çin hareketliliği sonrası ABD’nin Çin’i uyarır.
TAYVAN SORUNU NEDİR?
Tayvan’ın siyasi durumu her şeyi en baştan dramatikleştiriyor. Birçok ülke tarafından tanınmayan Tayvan, dünyanın teknolojisini uzun süredir elinde bulunduruyor. Tayvan sorunu olarak bilinen bu durum, Çin İç Savaşı’nı kaybedip Tayvan adasına kaçan Çinli milliyetçi Kai-Shek’in Çin hükümeti kurmasıyla başlar. Çin Halk Cumhuriyeti ana karayı oluştururken Çin Cumhuriyeti yani Tayvan direkt olarak adayı tanımlar. Ana karanın adadaki hükümeti tanımaması, her şeyi sorunsallaştırmaktadır.
1970lere kadar Birleşmiş Milletler Tayvan’ı tanırken, 70lerden sonra Çin Halk Cumhuriyeti tanınmaya başlanmıştır. Bu, Tayvan’ın haksız yere adada hükümet kurduğu anlamını yaratır. 90larda Tayvan, iki Çin hükümetinin varlığının kabulünü tasarıya sunsa da Çin Halk Cumhuriyeti’nden direkt olarak tepki almışlardır.
ÇİN TAYVAN GERGİNLİĞİ
Tayvan ekonomik açıdan Çin’e bağlı olma durumuna yaklaşmıştır. Bazı Tayvanlılar, ekonomik açıdan Çin’e bağımlı olmalarının Çin’in Tayvan’ı işgalini kolaylaştıracağını düşünürken bazıları Tayvan’ın Çin ekonomisindeki yerinin büyümesi sonucu Çin’in saldırıya geçmeyeceği kanaatinde. Gerginliğin büyümesinde Çin’in Tayvan’ın sınırını uçaklarıyla işgal etmesinin büyük bir rolü bulunmaktadır. Çin’in bu yıl 200’den fazla ihlalde bulunması, savaş çığlığı atmak için gayet olağan bir durumdur.
Çin ile Tayvan arasındaki savaş, ticaret savaşı içinde olan Amerika Birleşik Devletleri’ni ilgilendiriyor. Çin’in büyümesini istemeyen ABD, Tayvan’ın yanında durmaktadır. Geçtiğimiz yaz mevsiminde ABD’nin güdümlü füze taşıyan gemisini Tayvan Boğazı’ndan geçirmesi, Çin ile ABD arasında tansiyonun yükselmesine neden olmuştu. Çin, ABD’yi tansiyonu yükseltmekle suçluyor. Pekin hükümeti, Tayvan Boğazı’nı kendi karasuları içinde kabul etmesi sorunu oluşturuyor. ABD, büyüyen Çin’i dengede tutup bölgede kontrolü sağlamaması için çaba sarf ediyor. İkinci dünya savaşından beri ABD, Pasifik bölgesini kontrol altına almaya çalışıyor.
ÇİP SEKTÖRÜ VE TAYVAN’IN ROLÜ
Çip krizinin temel sebebi olarak Tayvan’ın taleplere yetişememesi geliyor. Tayvan, dünyanın çip krizi üretim oranı açısından en büyüğü olarak görülüyor. Batılı ülkeler Tayvan’ı tanımayıp Tayvan’a yardım etmesi Çin için kışkırtma olarak kabul ediliyor. Çin’in sürekli tehditleri, piyasada endişe yaratıyor. Intel patronu Pat Gelsinger de Tayvan’ın güven vermediğini ve ABD hükümetinin sektörde daha aktif olması gerektiğini söylüyor.
ABD TAYVAN’I BM’YE DAVET ETMİŞTİ
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Tayvan’ı Birleşmiş Milletler’e katılmaya davet etmişti. Pekin yönetimi sert tepki gösterdi: "Birleşmiş Milletler egemen devletlerden oluşan bir uluslarararası örgüttür. Tayvan ise Çin'in bir parçasıdır. Çin Halk Cumhuriyeti bütün Çin'in tek yasal yönetimini temsil eder. Tayvan'ın Birleşmiş Milletler'e katılma hakkı yoktur.”
RUSYA’NIN ROLÜ
Güney Çin Denizi’nde önemli bir yere sahip olan Rusya, iki müttefik ülke Çin ve Vietnam ile önemli anlaşmaları bulunuyor. Ukrayna’nın işgali ne kadar yaklaşırsa Çin’e Rusya’nın yaklaşması daha olası gözüküyor. İki ülkenin de Pasifik ve Afrika’da ortak çıkarlara sahip olması, Tayvan’ın işgali gerçekleşirse Rusya’nın Çin’e daha yakın olacağı anlamına gelebilir.
ABD’NİN ROLÜ
ABD, direkt olarak Çin’in Tayvan’ı işgali durumunda Tayvan’ı koruyacağını bildirdi. Avustralya Savunma Bakanı Peter Dutton da yapılan anlaşmayla birlikte aynı teminatı veriyor. Tayvan devlet başkanı Tsai Ing-wen, ordunun ABD’den eğitim aldığı iddialarını doğrulamıştı. ABD, Çin’den gelecek herhangi bir saldırı durumunda adayı koruyacağına Tayvan başkanı inanıyor.
