Çay Türkiye'ye İlk Ne Zaman Geldi, Türkiye'de İlk Çay Fabrikası Ne Zaman Kuruldu?
Türklerin çayı benimsemesi çok da eskiye dayanmıyor. Uzun yıllar kahvenin sosyal hayatta yer etmesinden sonra, çay 20. yüzyılda Anadolu'ya gelmiştir. Peki, Türkiye'ye çay ilk nereden geldi? Osmanlı ne zaman çay ile tanıtı? İlk çay üretimi ne zaman?
Türkiye'de çayın tarihi tahmin edildiği gibi çok uzun yıllara dayanmaz. Aslında 80 yıllık bir üretim geçmişine sahip olan çay, fakirleşmiş ve göç veren bir bölgeyi kalkındırmış ve Rize çevresini kendi başına yeten bir yer haline getirmiştir. Cumhuriyetin en büyük kazanımlarından olan kırsal kalkınma içerisinde çayın rolü de yadsınamayacak kadar büyüktür.
TÜRKİYE'YE İLK ÇAY NEREDEN GELDİ?
Kesin kaynaklara göre Türkiye'ye ilk çay 1892 yılında Japonya'dan veya Çin'den geldi. 2. Abdülhamid döneminde Bursa'da deneme dikimi yapıldı. Üretim yapılması planlansa da iklimine uymadığı için başarılı olmadı. Ticaret Nazırı Esbak-ı İsmail Paşa aracılığı ile getirilen çay fidanları ve tohumları ekolojik koşulların uygunsuzluğu yüzünden başarılı olmadı.
TÜRKİYE'DE İLK ÇAY ÜRETİMİ NE ZAMAN YAPILDI?
20 yıllık bir gecikme sonrası Ziraat Genel Müdürü Zihni Derin, 1918'de Doğu Karadeniz'e gönderilir. Erten, Doğu Karadeniz ekolojisinin çaya uygun olduğunu raporunda yazar. Böylece Rize'de çalışmalar 1923 yılında başladı. İlk çay fidanlığı aynı yıl kuruldu. Bölgede çay üretimini desteklemeye yönelik kanun 1924 yılında mecliste kabul edildi. Dönemin ekonomik zorlukları yüzünden üretim devam ettirilemedi.
İLK ÇAY FABRİKASI NE ZAMAN KURULDU?
1935 yılında yurt gezisine çıkan Başbakan İsmet İnönü, Rize'ye geldiğinde yarım kalan çay üretimini görür. Konuya önem verir ve Ankara Ziraat Fakültesi'nden bir heyeti bölgeye gönderir. 1938 yılında Rize Çay ve Fidanlıklar Müdürlüğü tekrardan faaliyete geçer ve ilk büyük çaplı çay üretimine başlanır.
1940 yılında çıkarılan 3788 Sayılı Çay Kanunu ile Türkiye çaycılığı güven altına alır. Çay üreticilerine ruhsat zorunluluğu getirilir.
İlk büyük çaplı üretimden sonra Rize'deki çay ocaklarına çay ücretsi dağıtılır. Böylece halkın çayı daha kabul etmesi sağlanır. 1940 yılında çay makineleri İngiltere'den sipariş edilir; 2. Dünya Savaşı yüzünden anca 1946 yılında makineler Türkiye'ye ulaşır. Böylece 1947 yılında ilk defa Türkiye'de çay fabrikası kurulur. Gelişen ekonomi sonucu Doğu Karadeniz'de ekonomik canlılık ciddi şekilde artar. 1965 yılında kuru çay üretim iç tüketimi karşılayacak duruma gelir.
TÜRKİYE'DE ÇAY ÜRETİMİ
1948 yılına kadar Devlet Zİraat İşletmeleri tarafından işletilen çay tarımı ve sanayi faaliyetleri, 1949'dan 1973 yılına kadar Tekel Genel Müdürlüğü ve Tarım Bakanlığı işbirliği ile yürütülür.
ÇAY OSMANLI'YA NE ZAMAN GELDİ?
Osmanlı'da çay, İstanbul'da birkaç dükkanın çay ithalatı yapmasıyla başlar. Çaya düşkünlüğü ile bilinen Hacı Mehmed İzzet Efendi, 1979 yılında Çay Risalesi adlı kitabı basar. 19. yüzyılda yaşanan bu olay sonucu çay üretimi için çalışmalar yapılsa da başarılı olunamaz. 1. Dünya Savaşı'nda kaybedilen Yemen sonrası kahve tüketimi çok düşmüş, insanların çaya yakınlaşması böylece başlamıştır.