Bugün Bosnalı Müslümanların lideri ve eski Bosna Hersek cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç’in ölüm yıl dönümü. 78 yaşında hayatını kaybeden İzzetbegoviç’in ismi Türkiye’nin dört bir tarafındaki okullarda, caddelerde, parklarda yaşıyor. 90lar’a damga vurmuş İzzetbegoviç, ölümünden 18 yıl geçse bile unutulmuyor. Peki, Aliya İzzetbegoviç kimdir? Aliya İzzetbegoviç Türk mü?
ALİYA İZZETBEGOVİÇ KİMDİR?
Aliya İzzetbegoviç 1925 yılında Bosna Hersek’in kuzeybatısındaki Bosanski Samac kasabasında hayata gözlerini açtı. Dini bütün bir ailenin içinde büyüyen Aliya, Müslümanların Avrupa’da dışlandığı bir ortamda büyüdü ve yetişti. Yugoslavya Krallığı zamanında gençliğini yaşayan Aliya, Alman lisesinde eğitim gördü ve disiplinli bir öğrenci olarak tanındı. Dini konuları tartışmak için arkadaşlarıyla Müslüman Gençler Kulübü adını verdikleri kulübü kurarken henüz 16 yaşındaydı. Üretkenliğiyle kendini belli etmişti. Düşünce kulübü aktivite kulübüne evrildi ve eğitim & hayır faaliyetlerine yöneldiler. Genç kızlar için ayrı bir dal kuran kulüp, 2. Dünya Savaşı’nda ihtiyaç sahibi insanlara yardım etti.
SAVAŞ YILLARI VE SONRASI
Savaş yıllarında ihtiyaç sahiplerine yardım eden İzzetbegoviç, Yugoslavya’nın Alman işgaline tanıklık etti. Sırp örgütlerin Alman askeri memurların desteğiyle 100 bine yakın Müslüman Boşnak’ı öldürdüğü biliniyor.
Savaş sonrası komünist rejimin altında 6 tane federal cumhuriyet kuruldu. Federal cumhuriyetlerden biri de Bosna Hersek’ti. Komünist rejimin din karşıtı olması dolasıyla rejime muhaliflik yapan İzzetbegoviç, politik İslam’ı savunuyordu. Bu gerekçeyle beş yıl hapse mahkum edildi. 1953’te Tito’nun iktidarıyla daha da sıkıntıya girdi. 21 yıl sonra 1974’te dini kısıtlamaları gevşeten Tito, Müslümanların dini ibadetini engellemeyi bırakmıştı.
HAPİS YILLARI
1980’de Tito’nun ölmesi üzerine kimin başa geçeceği ihtilafı baş gösterdi. Her federal cumhuriyetin liderinin birer yıl başkanlık yapacağı sistem sonrası demokratikleşme sürecine girildi. İzzetbegoviç’in yazılarının toplandığı “İslami Manifesto” kitabı da bu zamanlar yayınlandı. Radikal İslam cumhuriyeti kurmak gerekçesiyle toplumdan tepki alan İzzetbegoviç, mahkemeye çıkarıldı ve 14 yıl hapis cezası aldı. Hapis cezası sonrası ünü daha da genişledi ve tüm Bosna Hersek’te ismi yayıldı.
1983 yılında hapse giren İzzetbegoviç, 5 yıl sonra hapisten çıkarıldı. Hapis zamanlarında kitap yazan İzzetbegoviç’in İslam'a ve demokrasiye bakış açısı da hapisteyken değişti. Komünist rejimler çökerken hapisten çıkan Aliya, kurduğu partinin Bosna Hersek seçimlerini kazanması sonrası cumhurbaşkanı oldu. Hastalığına kadar cumhurbaşkanı yapıp 1996’da cumhurbaşkanlığını bırakmıştır.
KATLİAM YILLARI
Yugoslavya’nın çökmesi sonrası her cumhuriyet bağımsızlığını ilan edip kendi cumhuriyetlerini kurmuştu. Sırbistan’ın yanında yer alan Yugoslav ordusu, Bosna Hersek’in bağımsızlığını tanımadı ve savaş açtı. Silahsız ve yoksul Bosnalı Müslümanlara karşı katliamlar gerçekleştiren Sırp ordusuna Birleşmiş Milletler ve NATO’dan karşı bir tepki gelmedi. Katliamın sonunda olaya dahil olan NATO güçleri, İzzetbegoviç’in politik duruşu sayesinde duruma müdahale ettiler. İç savaş sonunda 250 binden fazla kişi ölürken bir milyon kişi göçe zorlandı. Dayton Anlaşması’yla savaş sona erdi ve 1 buçuk milyona yakın insan yerlerinden edildi.
ALİYA İZZETBEGOVİÇ KİTAPLARI
Hapishane dönemlerinden beri sürekli kitaplar çıkaran İzzetbegoviç’in kitapları şu şekildedir: İslam Deklarasyonu (1991) , Doğu Batı Arasında İslam (1985), Özgürlüğe Kaçım (1983 – 1988). Aliya İzzetbegoviç’in mezarı Bosna Hersek’te bulunmaktadır. Aliya İzzetbegoviç Türk değildir.