Aziz Sancar’ın geliştirip ismini koymuş olduğu “maxicell” tekniği ile buluşunu yapıp ismini koyduğu “excinuclease/excision nuclease” enzimi terimleri Oxford Biyokimya ve Moleküler Biyoloji Sözlüğü'ne girmeyi başardı.
NERELİDİR?
1946'da Mardin'in Savur ilçesinde, orta gelirli çiftçi ailesinin sekiz çocuğundan yedincisi olarak dünyaya gelen Aziz Sancar. İlk, orta ve lise eğitimini Mardin'de tamamladı.
1963 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi girdi ve 1969 yılında bu okuldan birincilikle mezun oldu. İki yıl Savur'da bir sağlık ocağında hekimlik yapmasından hemen sonra bir NATO-TÜBİTAK bursu ile önce Johns Hopkins Üniversitesi, ardından Dallas Teksas Üniversitesi'ne gitme şansı yakaladı. Dallas'ta üniversitenin moleküler biyoloji programına ve Caude Rupert’ın laboratuvarı bölümlerinde yapılan çalışmalara katıldı. Bu laboratuvarda Sancar, danışmanı Claud Rupert ile fotoliyaz olarak isimlendirilen bir geni klonlamış ve genetik mühendisliği sayesinde bakterilerde çok yüksek oranlarda çoğaltmıştır. Bu buluş Dr. Aziz Sancar’ın önce yüksek lisans, akabindeyse doktora derecesi (1977) almasını sağlamıştır.
BİLİMSEL ÇALIŞMALARI
Dr. Aziz Sancar, 1977-1982 yılları arasında Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde çalıştı. Bu dönemde fotoliyaz enzimi çalışmalarını bir kenara koyup nükleotid kesim onarımı araştırma çalışmalarına başladı. DNA onarımı alanında doçentlik tezini bu zamanlarda tamamlamış oldu. 1997 yılından itibaren araştırmalarını Biyokimya ve biyofizik alanında yaptığı çalışmalarla sürdürdü.
DNA onarımı, hücre dizilimi, kanser tedavisi ve biyolojik saat üzerinde çalışmalar yapan Aziz Sancar, 415 bilimsel makale ve 33 kitap yayınladı. Sancar kanser tedavisinde sirkadiyen saat kullanımıyla ödüller almıştır. 2001 yılında Amerikan Kimya Cemiyeti tarafından verilen Kuzey Carolina Seçkin Kimyager Ödülü'nü almaya da hak kazanan Aziz Sancar 2005 yılında bilim dünyasının en prestijli üyelikleri arasında yer alan ABD Ulusal Bilimler Akademisi’ne üye olarak seçilerek bu akademiye seçilen ilk Amerikalı Türk olmayı başardı.
NEYİ İCAT ETMİŞTİR?
Sancar, DNA'nın onarılması ile ilgili yaptığı çalışmalar sonrasında Amerikalı Paul Modrich ve İsveçli Tomas Lindahl ile birlikte 2015 yılının Nobel Kimya Ödülü'ne aday olarak görüldü. Aziz Sancar nükleotid kesim onarımı alanında buluşlar yapmış. Nükleotid kesim onarımı bozuklukları ile deri kanserleri arasında doğrudan bir ilişki bulunmuştur. Aziz Sancar’a, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından verilen Nobel Kimya Ödülü Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık'ta düzenlenen tören sırasında verildi. Ödül, İsveç Kralı XVI. Carl Gustaf tarafından verildi. Sancar “beni ödüle götüren Atatürk’ün ve Türkiye Cumhuriyetinin yaptığı eğitim devrimidir. Dolayısıyla bu ödülün sahibi Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil eden Anıtkabir Müzesi'dir” diyerek Nobel Ödülü ile madalya ve sertifikasını Atatürk’e mal etmiştir. Aziz Sancar Nobel Ödülü ile madalya ve sertifikasını Anıtkabir'e teslim etmiştir. Ödül, Anıtkabir'de bulunan Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi'nde kendisine ayrılan özel alanda sergilenmektedir.
Aziz Sancar Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri çifte vatandaşlığa sahiptir. Biyokimya profesörü olan Gwen Boles Sancar ile evlidir.
ÖDÜLLERİ
ABD Ulusal Bilim Vakfı (National Science Foundation) Genç Araştırmacı Ödülü (1984)
Amerikan Fotobiyoloji Derneği (American Society for Photobiology) Ödülü (1990)
ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü (National Institutes of Health) Ödülü (1995)
TÜBİTAK Bilim Ödülü (1997)
ABD Fen ve Sosyal Bilimler Akademisi (American Academy of Arts and Sciences) Ödülü (2004)
ABD Ulusal Bilimler Akademisi üyesi (2005)
TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi) üyesi (2006)
Vehbi Koç Ödülü (2007)
Nobel Kimya Ödülü (2015)