Çatışmaların şiddeti ve kapsamı, son yıllardaki hafif çaplı çatışmalardan çok daha büyük. Bu sefer tanklar, ağır toplar, füzeler ve insansız hava araçları da savaşın içinde. İki taraftan siviller ve Ermeni savaşçılardan ölenlerin sayısı 100'ü aşmış durumda, Ermenistan gizli tutsada sayıyı Azerbaycan net açıklamalarda bulunuyor.
Karabağ'daki Ermeni güçler Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra bölgeyi işgal etmiş, 1992-1994 yılları arasında yüz binlerce Azeri bu bölgeleri terk etmek zorunda bırakılmıştı. Çatışmalar gergin bir döneme denk geldi. Diplomatik çıkmaz ve savaşçı söylemin yanı sıra Temmuz ayında da Tovuz'da kısa süreli bir çatışma yaşanmıştı.
AZERBAYCAN- ERMENİSTAN OLASI TEHLİKELER
Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki önceki çatışmalar genelde birkaç gün taciz atışı ve Ermeniler'in çirkin saldırılarına karşılık sürerdi. Bugün kü çatışmanın kapsamlığı ise bunu birkaç günde durdurmanın mümkün olmadığını gösteriyor.Dağlık Karabağ'daki yerleşim yerleri bu çatışmada, 1990'lardan sonra ilk defa bombardımana maruz kaldı. Azerbaycan haklı olarak Ermenistan'la yeni bir müzakereye başlamak istemiyor. Önceki çatışmalara kıyasla Türkiye'nin desteği gözlerden kaçmaz.Asıl tehlike uluslararası toplumun dahil olacağı ve daha geniş bir alanda savaşa yol açma ihtimali bulunan uzun bir çatışmaya dönülmesi net olarak artık gözüküyor.
TÜRKİYE VE RUSYA'NIN SAVAŞA ETKİLERİ
Türkiye kilit jeo-stratejik ortağı kardeş Azerbaycan'a moral ve diplomatik destek sunuyor.Temmuz'daki çatışmaların ardından arttı, ortak askeri tatbikatlar yapıldı. İstihbarat çalışmaları yapıldı.
Çatışmalar başladıktan sonra Türkiye Azerbaycan'a koşulsuz destek verdi. Azerbaycan'a bazı askeri stratejik imkanlar sağlıyor .Türkiye'nin geliştirdiği insansız hava aracı teknolojisinin kullanıldığından pek şüphe edilmiyor.Erivan, Türkiye'yi bir SU-25 savaş uçağını düşürmekle suçladı. Türkiye iddiayı reddetti. Daha önce de böyle suçlamalar yapılmış ve iddiaların asılsız olduğu anlaşılmıştı.
Türkiye'nin Suriye'deki paralı askerleri savaşmak için Azerbaycan'a götürdüğüne dair henüz teyit edilmemiş iddialar var. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy da, iddialar için asılsız ithamlar tamamen Türkiye karşıtlığı ifadesini kullandı.
Rusya bu çatışmada birden fazla,ve birbiriyle ters düşen açıklamalarla ne yapmak istediğini saklasada Ermenistan tarafında olduğu çok açık.
Moskova ikili ilişkiler ve Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü üzerinden Ermenistan'a güvenlik garantisi veriyor ama, uluslararası toplum tarafından Azerbaycan'ın parçası olarak tanınan Dağlık Karabağ'ı kapsamıyor.
Rusya bir yandan iki tarafa da silah satarken diğer yandan Minsk Grubu'nun eş başkanı olarak çözüme aracılık ediyor. Çıkmaz bir durum var karşımızda.
Rusya ateşkes çağrısında bulundu fakat önceki büyük çatışmaların aksine iki tarafın askeri veya siyasi liderleriyle bir araya gelmedi. Durumu uzaktan izliyor ve uyarıda bulunuyor.Moskova'nın Ermenistan'da 2018 sonrası iktidara gelen Nikol Paşinyan ile sorunlu bir ilişkisi var zaten, Ermenistan bu çatışmayla olabildiğince kendisi başa çıkmak isteyecektir.Rusya 1990'larda Dağlık Karabağ'a barış gücü gönderememişti. Bu başlı başına bir ironi zaten.
Ermenistan, Moskova'dan yardım istemesi durumunda bunun karşılığında bazı tavizler vermek zorunda kalacağından şüpheleniyor ve bu nedenle Rusya'dan destek isteme fikrine ihtiyat ile yaklaşıyor olması kafalarda sorulara neden oluyor.
ULUSLARARASI TOPLUM NE DİYOR?
Türkiye Cumhuriyeti dışında tüm küresel ve bölgesel güçler savaşı durdurun çağrısı yaptı.İran, Gürcistan ve Katar arabuluculuk teklif etti.
BM Güvenlik Konseyi'nin 29 Eylül'deki oturumu, sorunun çözümü için Minsk Grubu'nu işaret etti fakat Minsk grubu Ermenistan'ın yanında olduğu çok net gözüküyor.Fransa, Rusya ve ABD'nin eş başkanlık ettiği bu yapı, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı şemsiyesi altında iki ülke arasında arabuluculuk yapıyor.
Ancak bu soruna yeterli uluslararası ilgi çekmek zor olabilir.Çatışmalar pandemi nedeniyle küresel sıkıntıların yaşandığı ve ABD seçimlerinin yaklaştığı bir dönemde başlamış olması farklı bir durumu teşkil ediyor.
Azerbaycan'ın önemli büyüklükte toprağını ele geçirmesi veya hızlı ve konsolide askeri zaferler bir ateşkese zemin hazırlar. Ancak bu durumda, kaybeden taraf hangisi olursa iç siyasette istikrarsızlık yaşayabilir ki Ermenistan bu konuma daha çok yakın.
Çatışma ne kadar uzun sürerse, veya taraflardan biri yeniliyor gibi gözükürse Rusya veya Türkiye'nin önünde daha fazla müdahil olma konusunda verilmesi gereken zor kararlar olacak gözüksede Türkiye bu savaşta çok net.