Geçtiğimiz yıl Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından ibadete açılan Ayasofya Camii’nin açılışı büyük ses getirmişti. Ayasofya Camii’nin tabelasında yazan Ayasofya-i Kebir ifadesinin anlamı merak edildi. Kebir kelimesi ne anlama geliyor, Ayasofya-i Kebir ne demek? İşte detaylar…
KEBİR NE DEMEK?
Arapça kökenli bir kelime olan “kebir” kelimesi büyük, ulu, yüce, yaşlı anlamlarına geliyor. Cami-i kebir ifadesi uzun yıllardır kullanılan ulu camii anlamına gelen bir kullanım.
AYASOFYA-İ KEBİR NE DEMEK?
Ayasofya Camii’nin tabelasında Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi yazıyor. Büyük ve ulu anlamlarına gelen kebir kelimesi Ayasofya ile birleşince ulu camii, büyük Ayasofya anlamlarına geliyor. Ayasofya ismi ise kelime kökeni olarak farklı görüşlere sahiptir. Aya ve sofya kelimelerinin birleşiminden meydana gelen Ayasofya kelimesi kutsal bilgelik gibi bir anlama geliyor olabilir.
AYASOFYA NE ZAMAN CAMİİ OLDU?
Ayasofya Camii 1453’te İstanbul’un Fethi’nin ardından fethin sembolü olarak Ayasofya, camiye dönüştürüldü. Harap halde olan Ayasofya Camii Fatih Sultan Mehmet’in emriyle temizletildi, yenilendi ve camiye dönüştürüldü. Adının aynı kalmasını isteyen Fatih Sultan Mehmet, ilk minaresini de aynı zamanda yaptırdı. O dönemden itibaren tüm Osmanlı döneminde camii olarak kullanıldı.
1930 – 1935 yıllarında restorasyon için kapatılan Ayasofya’da Mustafa Kemal Atatürk’ün emriyle birçok çalışma gerçekleştirildi. Laiklik göstergesi olarak tekrar kiliseye çevrilmesi teklif edilse de yaşanabilecek olumsuz durumlardan dolayı Ayasofya Camii’nin müze olmasına karar verildi. O tarihten itibaren müze olarak faaliyet süren Ayasofya Camii’nin tekrar camiye dönüşme çalışmaları 2005 yılında başladı.
2005 yılında önerilen camiye dönüştürme fikri meclisten geçemedi ve reddedildi. 2016’da tekrar bir girişimde bulunuldu ama 2018’de tekrar reddedildi. 29 Mayıs 2020 tarihinde İstanbul’un Fethi’nin 567. Yıl dönümünde camiden Fetih Suresi okundu ve ardından cami olma süreci tekrar başladı. Çeşitli çalışmaların ardından cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile Ayasofya resmen Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredildi ve tekrar cami olarak kabul edildi.
Ayasofya’nın cami oluşu UNESCO’nun Dünya Mirasları listesinde bulunmasını tehlikeye attı. Ayasofya’nın tekrar cami olması yeniden değerlendirilmeye alınmasına neden oldu. UNESCO'nun bunu camiye dönüşmesine tepki olarak yaptığı düşünülüyor.