Akut stres bozukluğu nedir?

Akut stres bozukluğu, travmatik bir olay yaşamanın neden olduğu psikolojik bir durumdur. Bu travmatik olay, öneğin bir araba kazasına karışmak gibi doğrudan sizin başınıza gelmiş olabilir veya yakın bir arkadaşınızın veya aile üyenizin başına geldiğine tanık olmuş olabilirsiniz.

Şiddetli travmatik bir olay yaşayan kişilerin yaklaşık %14 ila %33'ü akut stres bozukluğu geliştirir.

Bu durum tipik olarak yaklaşık bir ay sürer; ancak semptomları bir aydan uzun sürerse travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) olarak sınıflandırılır. Bu, bazı durumlarda akut stres bozukluğunun TSSB'nin öncüsü olarak görülebileceği anlamına gelir. Bazı tahminlere göre, akut stres bozukluğu teşhisi konan kişilerin yaklaşık yarısının TSSB geliştirmesi muhtemeldir. 

Akut stres bozukluğu ve TSSB belirtileri çok benzer. Onları ayırmanın en iyi yolu, semptomların ortaya çıkması için geçen zaman çerçevesini gözlemlemektir. Akut stres bozukluğunda semptomlar travmatik olay meydana geldikten üç gün ile bir ay arasında ortaya çıkmaya başlayabilirken, TSSB ile bu süre daha uzundur

Travma sonrası stres bozukluğu nedir ve hakkında bilmemiz gerekenler

Akut stres bozukluğunun semptomları TSSB semptomlarına çok benzer. Genel olarak, şu kategorilere girme eğilimindedirler:

İzinsiz giriş belirtileri

Bunlar, hiçbir uyarıda bulunmadan zihninizi işgal eden ve çalışmanızı engelleyebilecek belirtilerdir.

Şunları içerirler:

Travmatik olayın geri dönüşlerine sahip olmak

Having yinelenen rüya ve travmatik olay hakkında kâbuslar

Travmatik olaya tepki olarak zihinsel sıkıntı belirtileri sergilemek

Kaçınma belirtileri nelerdir?

Kaçınma belirtileri tipik olarak şunları içerir:

Travmatik olayın herhangi bir düşüncesinden veya anısından kaçınmak

Travmatik olayı size hatırlatabilecek kişilerden veya yerlerden kaçınmak. Bunu yapmak genellikle kendini izole etmeye yol açar.

Dissosiyatif belirtiler nelerdir?

Bu semptomlar duygusal ayrılma ile karakterizedir.

Bununla ilgili bazı önekler şunlardır:

Deneyimi disosiyatif amnezi (yani bazı bilgiler hatırlamıyorum olan bir durumdur)

Duygularınızdan kopukluk hissetmek

Uyarılma belirtileri nelerdir?

Uyarılma semptomları, diğer kategorilerdekilerden daha fazla fiziksel semptomlardır. Ayrıca günlük işleyişinize müdahale etme olasılıkları daha yüksektir.

Bazıları şunları içerir:

Uykuya dalmakta veya uykuda kalmakta zorlanma

Kolayca dikkati dağılmak

Size travmatik olayı hatırlatan ortamlarda en küçük tetikleyicilere güçlü tepkiler vermek

Çevrenize karşı son derece uyanık olmak

Çok az kışkırtmayla veya hiç kışkırtma olmadan bile kolayca öfkelenme

Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5) Eğer akut stres bozukluğu tanısı için travmatik bir olaya maruz sonra yukarıdaki belirtilerin en az dokuz sergilenen olması gerektiğini sağlar.

Akut stres bozukluğu teşhisi nedir?

Akut stres bozukluğu teşhisi konmadan önce doktorunuz veya sağlık hizmeti sağlayıcınız öncelikle herhangi bir fiziksel yaralanmayı veya uyuşturucu/madde kullanımını neden olan bir faktör olarak ekarte etmelidir.

DSM-5'e göre, bir kişiye akut stres bozukluğu teşhisi konmadan önce aşağıdaki kriterlerin karşılanması gerekir:

Travmatik bir olaya maruz kalma veya tanık olma

Travmatik olaylar, dissosiyatif, anksiyete, uyarılma ve kaçınma semptomlarının geri dönüşlerini yaşamak (bu kategorilerdeki 14 semptomdan en az 9'unun mevcut olması gerekir).

Üç gün ile bir ay arasında bir süre boyunca akut stres bozukluğu belirtileri yaşamış olmak

Semptomlar, işlevsel bozulmaya neden olacak ve normal yaşam tarzınıza müdahale edecek kadar şiddetli olmalıdır.

Semptomlar Başka Bir Tıbbi Durumun Veya Madde/İlaç/İlacın Sonucu Değil

Akut stres bozukluğu zihinsel bir durum olsa da fiziksel olarak da kendini gösterebilir. Bozukluk, kalp atış hızınızın anormal derecede hızlı olduğu anlamına gelen taşikardi gelişimi ile bağlantılıdır. Ayrıca belirli senaryolarda anormal bir MRI (beyin görüntüleme taraması) sunabilirsiniz.

Akut stres bozukluğu tanısı konmadan önce fizik muayene ve tıbbi geçmişinize bir bakış yapılacaktır.

Akut stres bozukluğu semptomları bir aydan uzun süredir mevcutsa, TSSB olarak sınıflandırılır.

Akut stres bozukluğunun nedenleri

Akut stres bozukluğu, travmatik bir olayı doğrudan yaşamak veya travmatik bir olaya tanık olmaktan kaynaklanır. Akut stres bozukluğunu tetikleyebilecek bazı travmatik olay önekleri şunlardır:

Bir çekime tanık olmak

Bir araba kazasına karışmak

Bir savaşta savaşmak

Fiziksel veya cinsel saldırıya uğramak

Sevilen birinin ani ölümüne veya bir yabancının şiddetli ölümüne tanık olmak

Ölüme yakın bir deneyim yaşamak

Doğal bir afetle yaşamak

Araştırmalar, araba kazalarından kurtulan insanların yaklaşık altıda birinin akut stres bozukluğu geliştirmesinin muhtemel olduğunu tahmin ediyor. 5 Belirli risk faktörleri, belirli kişilerin akut stres bozukluğu geliştirmesini daha olası hale getirir. Risk faktörlerinden bazıları şunlardır:

Öneğin, sen biyolojik olarak kadınsın

Travmatik olay çok şiddetli

Kaçınan bir kişiliğe sahip olmak

Geçmişteki diğer travmatik olaylara maruz kalma

Travmatik olaydan önce ruh sağlığı sorunları geçmişine sahip olmak

Akut stres bozukluğu tedavisi

Akut stres bozukluğu tedavisi tipik olarak ilaç ve psikoterapi kullanımını içerir. Bu iki tedavi şekli, semptomlarınızın ciddiyetine bağlı olarak altenatif olarak veya birlikte kullanılabilir.

Psikoterapi

Bilişsel-davranışçı terapi (CBT), akut stres bozukluğu olan kişiler için kullanılan en yaygın psikoterapi biçimlerinden biridir. Tipik olarak, kişi artık travmatik olaya maruz kalmadığında ve hayatında bir miktar istikrar yaşadığında kullanılır.

CBT ile travmatik olayın etkileriyle başa çıkmanız ve tetikleyicilerinizden nasıl kaçınacağınız öğretilir. Ek etkili psikoterapi türleri arasında bilişsel işleme terapisi (CPT) ve uzun süreli maruz kalma (PE) bulunur.

Bazı araştırmalar, BDT'nin akut stres bozukluğunun tedavisinde ve TSSB'yi önlemede en etkili tedavi olduğunu göstermektedir.

İlaç tedavisi

İlaç kullanımı, akut stres bozukluğunu tedavi ederken tipik olarak düşünülen ilk tedavi yöntemi değildir. Ancak bazı ağır vakalarda psikoterapi ile birlikte kullanılabilir.

Akut stres bozukluğu semptomlarını tedavi etmek için yaygın olarak reçete edilen ilaçlar arasında seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar), benzodiazepinler , hidrokortizon ve propranolol bulunur.

Akut stres bozukluğuyla başa çıkma

Akut stres bozukluğu, günlük işleyişinizi bozabilecek oldukça rahatsız edici bir durumdur. Bazı durumlarda tedavi edilmezse TSSB'ye dönüşebilir.

Erken tedavi edilemediği durumlarda ise kalp krizine neden olabilir. 

Bunu önlemek için erken teşhis ve hemen tedaviye başvurmak önemlidir.

Bu durumla başa çıkmanıza yardımcı olacak diğer ipuçları:

Fiziksel sağlığınızı ihmal etmeyin. Dengeli beslenmeyi, düzenli egzersiz yapmayı ve yeterince uyumayı unutmayın.

Kendinizi aileniz ve sevdiklerinizle kuşatın. Travmatik bir olay meydana geldikten sonra güvende hissetmek çok önemlidir.

Akut stres bozukluğu kısa süreli bir durumdur. Bu, uygun tedavi ile semptomlarınızdan biraz rahatlama hissetmeye başlayabileceğiniz anlamına gelir. Bazı insanlar kendi başlarına bile iyileşebilirler. Bununla birlikte, belirtilerinizin kötüleşmediğinden emin olmak için durumun herhangi bir belirtisini fark ettiğinizde tedaviye başvurmanız önerilir.