Osmanlı Devleti’nin son dönemine damga vuran Ahmet Cevdet Paşa; hukukçu, tarihçi, şair, devlet adamı ve Osmanlı’nın önde gelen düşünürlerindendi. 1822’de bugün Bulgaristan sınırları içerisinde bulunan Lofça’da dünyaya gelen Osmanlı’nın dahi devlet adamı, 1895’in 26 Mayıs günü Bebek’teki yalısında vefat etti. İşte hayatı ve bilinmeyenleri...
Ahmet Cevdet Paşa, henüz 22 yaşında iken kadılık görevi ile devlete hizmet etmeye başladı. Çalıştığı kurum ve görevlerindeki başarılarından dolayı devlet kademelerinde hızla yükselen Ahmet Cevdet Paşa tam da bu yıllarda Türkçe, Arapça ve Farsça’dan oluşan ilk Osmanlı gramerini Fuat Paşa ile birlikte kaleme aldı. Osmanlı Devleti’nde özel bir değere sahip olan Paşa; 1856’da Galata, 1857’de Mekke ve 1861’de de İstanbul kadılığına kadar yükseldi.
Nişan-ı Osmani ödülüne layık görülmesine neden olan, İbn Haldun’un Mukaddimesini Osmanlı Türkçesine kazandıran Ahmet Cevdet Paşa, bu başarısının ardından paşa oldu ve Halep valiliğine tayin edildi. Ahmet Cevdet Paşa 1868’de kurulan ve bugünkü Danıştay’ın ilk başkanı olarak tayin edildi. Başkanlık görevi sırasında hukuk sistemindeki ihtiyaçlara göre devrin önde gelen fıkıh alimleri ile birlikte Mecelle’nin ilk 4 kitabını yayımladı.
Ahmet Cevdet Paşa’nın iki kızından biri olan Fatma Aliye Hanım Osmanlı Devleti’nin ilk kadın romancısı olarak edebiyat tarihine geçti. Fatma Aliye roman, felsefe, İslam, kadın hakları ve tarih üzerine eserler vermiştir. Yaşamı boyunca Türk edebiyatına beş eser kazandıran Fatma Aliye Hanım 1891 yılında Ahmet Mithat Efendi ile birlikte Hayal ve Hakikat adlı romanın da yazarıdır.
Bernard Lewis tarafından dahi hukukçu olarak nitelendirilen Ahmet Cevdet Paşa farklı zamanlarda Adliye, Maarif (Eğitim), Evkaf (Vakıf), Dahiliye (İç İşleri), Ticaret ve Ziraat Nazırlığı (Bakanlık) görevlerinde bulundu. Ayrıca Osmanlı’nın ilk modern hukuk fakültesi olan bugünkü adıyla İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin kurulmasında çaba sarf etti.
Her makamda ıslah edici ve kural koyucu olarak anılan Ahmet Cevdet Paşa 1890’da siyasi ve idari vazifelerinden emekliliğe ayrılarak vaktini bilimsel çalışmalarına ayırdı. 6 Mayıs 1895’te Bebek'teki yalısında vefat etti ve cenazesi Fatih Camisi haziresine defnedildi.
Târîh-i Cevdet: 12 cilttir. Osmanlı Devleti'nin 1774-1825 seneleri arasındaki tarihini anlatır.
Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa: 12 kısımdır. Cevdet Paşa'nın en tanınmış eseridir. Âdem'den itibaren birçok peygamberin, İslam halifelerinin, İkinci Murad’a kadar Osmanlı padişahlarının tarihinden bahseder.
Mecelle: Ahmed Cevdet Paşa başkanlığında bir heyet tarafından hazırlanmıştır.
Kavaid-i Osmaniye: Keçecizade Fuad Paşa'yla birlikte yazdığı dil bilgisi kitabıdır. Türk dilinin Türkçe yazılmış ilk gramer kitabı kabul edilir.
